Zaledwie kilka godzin jazdy od polskiej granicy zaczyna się świat, w którym czas płynie wolniej, wino smakuje lepiej, a każda piwniczka kryje własną historię. Oto przewodnik po najpiękniejszych regionach winiarskich Europy Środkowej i Południowej – od Moraw, przez Eger i Toskanię, aż po naszą Jurę Krakowsko-Częstochowską – dla tych, którzy chcą odkrywać smaki z mapą w ręku… i kieliszkiem w dłoni.
Znojmo – klasyka morawskiego wina
Bez względu na to, czy wybierzecie się na północ, czy na południe, Morawy urzekną Was nie tylko doskonałymi winami, ale i wyjątkową atmosferą. W okolicach Znojma warto zatrzymać się w Pensjonacie & Winnicy Lintner, położonym w malowniczym regionie winiarskim Tvořihráź. W historycznej piwniczce spróbujecie ośmiu różnych win. Jeśli będziecie w pobliżu Dolních Kounic, warto się tam zatrzymać, np. w pensjonacie Sklep, gdzie również czeka na Was degustacja. Dodatkowym atutem tego miejsca jest fakt, że serwują tu tankowe piwo – więc możecie zabrać także miłośników chmielowego trunku.
Dzięki kamienistemu podłożu, które sprzyja naturalnemu drenażowi i akumulacji ciepła, region ten doskonale nadaje się do uprawy białych odmian winorośli. Należą do nich Veltlínske zelené (Grüner Veltliner) – lekkie, cytrusowe wino z nutą białego pieprzu, Riesling – znany z wysokiej kwasowości i mineralnego charakteru, Müller Thurgau – łagodne i kwiatowe, Sauvignon Blanc – świeże i aromatyczne, a także typowa dla Moraw odmiana Pálava, o której piszemy więcej w dalszej części. Na północ od Znojma, w kierunku Dolních Kounic, częściej spotkacie czerwone szczepy, takie jak Frankovka (Blaufränkisch) – intensywna i pikantna, oraz Pinot Noir – subtelna, elegancka odmiana o delikatnym bukiecie.
Na północy niemal obowiązkowym punktem programu jest Moravský Krumlov, gdzie w zamku ponownie wystawiana jest „Słowiańska epopeja” Alfonsa Muchy. Na południu nie przegapcie zabytków Znojma, z monumentalnym kompleksem zamkowym i rotundą św. Katarzyny. Jeśli podróżujecie z dziećmi, koniecznie zajrzyjcie do parków rozrywki Permonium i Duhový svět. W poszukiwaniu winnych skarbów skierujcie się do Šatova, gdzie możecie zobaczyć malowaną piwniczkę, albo do legendarnej winnicy Šobes, jednej z najstarszych w Europie.
Pálava i Mikulov – słoneczne serce południowych Moraw
Jeśli już nucicie pod nosem „Wina, wina, wina dajcie”, to znak, że pora ruszyć na Pálavę, gdzie krajobrazy i smaki naprawdę inspirują. A później? Rowerowa wycieczka po zespole pałacowo-parkowym Lednice–Valtice albo spacer śladami lokalnych zabytków.
Wokół zbiornika Novomlýnské znajdziecie tyle piwniczek, że jeden dzień to zdecydowanie za mało. Zarezerwujcie nocleg na dłużej – wtedy zdążycie skosztować chociaż części tutejszych winnych pereł. Zacznijcie od Winnicy Paulus, prowadzonej przez Pensjonat u Jozífka, gdzie w historycznej piwnicy czeka na Was kolorowa degustacja. Kolejne ciekawe butelki poznacie w Winnicy Peřina w Klentnicy.
Dla dalszych degustacji warto udać się do Zaječí. Znajdziecie tam Pensjonat u Palečků, oferujący w pakiecie degustację, zwiedzanie piwnicy i pobyt w strefie wellness. W okolicy działa także słynna Winnica U Kapličky, która zyskała rozgłos dzięki udziałowi w filmie „Bobule” i serialu „Vinaři” – popularnych czeskich produkcjach o winiarskim klimacie.
Typową i uwielbianą odmianą regionu jest Pálava – półsłodkie białe wino o intensywnym aromacie kwiatów i owoców, powstałe ze skrzyżowania szczepów Tramín czerwony (Gewürztraminer) i Müller Thurgau. Każdy winiarz interpretuje ten szczep nieco inaczej, dlatego trudno trafić na dwie identyczne wersje – to wino z duszą, pełne ekspresji i lokalnego charakteru. Wapienna gleba sprzyja także produkcji wyjątkowych Ryzlinków vlašskich o delikatnym mineralnym posmaku. Warto spróbować też Rulandské bílé (Pinot Blanc) oraz Chardonnay. W okolicach Mikulova świetnie rośnie Müller Thurgau, a w regionie Valtic – Neuburské i Sylvánské zelené.
Miłośnicy historii, relaksu i aktywnego wypoczynku znajdą tu coś dla siebie. Wyruszcie na Pálavskie wzgórza, do ruin Dívčí hrady (czes. „Dziewczęce Zamki”) albo do Archeoparku Pavlov. Dla amatorów wodnych atrakcji polecamy Nové Mlýny lub Aqualand Moravia. A jeśli cenicie majestatyczne architektury, nie przegapcie zamku w Mikulovie.
Velkopavlovice – czerwone szczepy i templariusze
Ten region ma wyjątkowe dziedzictwo historyczne – to właśnie tu, w XIII wieku, templariusze zbudowali potężne piwnice w miejscowości Čejkovice. Do dziś można je zwiedzać i delektować się winem w prawdziwie rycerskim klimacie. Wyruszcie tam na wycieczkę i poznajcie nie tylko same piwnice, ale też fascynującą historię tego zakątka.
Potem warto udać się do Mikulčic, gdzie działa winiarnia Maláník-Osička. Czeka tam na Was bogata degustacja oraz możliwość zwiedzenia całego gospodarstwa. Z kolei w miejscowości Rakvice mieści się Winiarski Dom Dominant, z charakterystyczną dwupoziomową piwnicą, z której trudno wyjść z pustymi rękami.
Co warto spróbować? W okolicach Rakvic królują klasyczne białe odmiany: Veltlínské zelené (Grüner Veltliner) – świeże, rześkie wino o pieprznej nucie oraz Ryzlink vlašský (Welschriesling) – owocowe i dobrze zbalansowane. Wśród czerwonych warto spróbować Modrý Portugal – lekkiego, delikatnie tanicznego wina o łagodnym charakterze. W Mikulčicach szczególnie polecane są: Fratava – czeski szczep będący skrzyżowaniem Frankovki i Svatovavřinecké, o głębokim kolorze i owocowym bukiecie, oraz Pinot Noir – eleganckie, o delikatnej strukturze. Z białych zaś warto posmakować regionalnej odmiany Aurelius – aromatycznego wina stworzonego ze skrzyżowania Neuburskiego i Rieslinga rheinlandzkiego, które łączy świeżość z wyrazistym charakterem.
Jeśli szukacie punktów widokowych, Velkopavlovicko Was nie zawiedzie. Region przecinają liczne szlaki turystyczne i rowerowe, a na wielu wzniesieniach wybudowano wieże widokowe (czes. rozhledny), z których roztaczają się rozległe panoramy na winnice, wzgórza i okoliczne wioski. Szczególnie polecany jest punkt widokowy przy Kaplicy św. Cyryla i Metodego, skąd rozciąga się wyjątkowy widok na okolicę. Dla rodzin z dziećmi atrakcją będzie plac zabaw w Velké Bílovice, wyposażony w minigolf, pumptrack i skatepark – idealne miejsce na chwilę odpoczynku w trasie.
Slovácko – sielska kraina win i tradycji
Krajobrazy w okolicach c są tak malownicze, że nie bez powodu nazywane są „Morawską Toskanią”. Łagodne wzgórza, winnice i pola przypominają słynne widoki znane z Włoch. Zatrzymajcie się na przykład w Winnicy Krýsa w miejscowości Kostelec niedaleko Kyjova. Poznacie tam winnicę z bliska i skosztujecie jej owoców.
Trochę dalej, w Boršicach, znajdziecie Dvůr pod Starýma horama – winnicę położoną między winnicami pod Buchlovem. Poza jedzeniem i winem możecie liczyć na komentowaną wycieczkę po muzeum winiarskim i ciekawostki o historii regionu.
W Slovácku wyjątkowo dobrze sprawdzają się szczepy takie jak Ryzlink rýnský (Riesling), Rulandské bílé (Pinot Blanc) i Rulandské šedé (Pinot Gris). Wśród czerwonych win warto zwrócić uwagę na Frankovkę (Blaufränkisch), Zweigeltrebe (Zweigelt) oraz lokalną odmianę Cabernet Moravia – typową dla południowych Moraw. Jeśli traficie do okolic Bzenca, koniecznie spróbujcie Bzeneckiej lipki – uznawanego za wizytówkę regionu kupażu z odmiany Ryzlink rýnský, dojrzewającego w beczkach i cenionego za elegancję oraz złożony bukiet. W pobliżu Boršic warto też spróbować Muškátu moravskiego – aromatycznej odmiany, której świeży i kwiatowy charakter doskonale pasuje do letnich degustacji.
Dokąd się przejść lub przejechać? Warto odwiedzić zamek Buchlov – potężną gotycką twierdzę na wzgórzu – oraz położony nieco niżej pałac Buchlovice, wzorowany na włoskich willach barokowych. Dla ciekawych historii pradawnych czasów polecamy ścieżkę dydaktyczną Lovců mamutů (pol. „Ścieżka Łowców Mamutów”), która przenosi w realia epoki kamienia. A jeśli interesuje Was lokalna kultura winiarska, zajrzyjcie do piwniczek w Vlkošu oraz Petrovie u Strážnice – to jedne z najbardziej urokliwych i malowniczych zespołów winnych domków w regionie. Na koniec warto odwiedzić także skansen w Strážnicy, gdzie można zobaczyć architekturę ludową i tradycyjne rzemiosło południowych Moraw.
Toskania i Eger – wino z widokiem i termami
Wybierzcie się do Egeru na Węgrzech lub do samej Toskanii. Co je łączy poza winem? Termalne źródła, które w połączeniu z kieliszkiem dobrego trunku stanowią idealną formę relaksu.
W Egerze koniecznie odwiedźcie Dolinę Pięknych Kobiet – malowniczy kompleks winiarskich piwniczek wykutych w tufie wulkanicznym, znany jako centrum degustacyjne regionu. Słynne czerwone Egri Bikavér (Bikawér, czyli „Bycza Krew”) to punkt obowiązkowy – to kupaż kilku lokalnych szczepów, charakteryzujący się wyrazistym, nieco pikantnym profilem. Ale warto też spróbować białych win, takich jak Olaszrizling (Welschriesling) – lekkie i orzeźwiające, oraz Hárslevelű – aromatyczne, z nutami lipy i owoców. Na talerzu świetnie sprawdzą się policzki wołowe duszone w winie oraz tradycyjne dania z gęsiny, popularne w kuchni węgierskiej.
W Toskanii królują Chianti – jedno z najbardziej rozpoznawalnych włoskich win, produkowane głównie z odmiany Sangiovese, oraz Vin Santo – słodkie wino deserowe, do którego Włosi tradycyjnie maczają cantucci – chrupiące migdałowe ciasteczka. Jeśli macie ochotę na coś bardziej regionalnego, poszukajcie dania typu street food – lampredotto, czyli flaczków wołowych gotowanych w bulionie i podawanych w bułce z zielonym sosem z pietruszki i kaparów – to klasyk florenckiej kuchni ulicznej. Warto też odwiedzić winnicę Cantalici, gdzie oprócz doskonałego wina można spróbować tłoczonej na miejscu oliwy z oliwek – gęstej, aromatycznej i pełnej słońca Toskanii.
Polska i Słowacja – młode winnice, duży potencjał
Na Słowacji polecamy historyczny region Svätý Peter i winnicę St. Peter Vini, słynącą z tradycji upraw winorośli sięgającej czasów średniowiecza. Region ten charakteryzuje się łagodnym klimatem i żyznymi glebami, idealnymi do produkcji świeżych białych win.
W Polsce coraz większe uznanie zdobywa Jura Krakowsko-Częstochowska – region słynący z wapiennych wzgórz, jaskiń i zamków, który w ostatnich latach rozwinął także kulturę winiarską. W winnicy White Rocks znaleźć można zarówno klasyczne szczepy winorośli, takie jak Pinot Noir i Chardonnay, jak i nowoczesne, odporne na trudniejsze warunki klimatyczne odmiany – m.in. Solaris, Johanniter, Muscaris, Regent czy Cabernet Cortis. Dzięki wapiennym glebom i obecności podziemnych źródeł krystalicznie czystej wody, wina te mają charakterystyczny mineralny profil i powstają zgodnie z zasadami naturalnej, ekologicznej uprawy.
Dokąd zatem wybierzecie się za winem? Morawy, Toskania, Eger, a może Jura? Niezależnie od wyboru – czeka Was smakowita podróż przez krajobrazy, tradycje i piwniczki pełne aromatów.
